Milliyet Mimarlık Yazıları 04 / Suha Özkan

 

Eskişehir’e Yakışır Sihirli Dokunuş

 

Suha Özkan Hon. F AIA

Uluslararası Mimarlar Birliği’nin (UIA) İstanbul 2005 Kongresi’nin Başkanı’ydım. Kongreyi tarihsel birbaşarı konumuna getirmek için, uluslararası nitelikte şöhretli 30 mimar getirme niyetimi açıkladığımda, hem UIA Paris ve  Mimarlar Odası Merkez yönetimlerinde kaşlar çatılmıştı. Öneri  olarak “2-3 kişi yeter” denildi. “Bütçe?” diye de sorguladılar, Kongre Başkan Yardımcısı Şefik Onat, Bütçede öyle bir fasıl bile olmadığını anımsattı. Birbirimize olan güvenle Bütçe faslına “1 Dolar” koyduk. Söz verdik tüm harcamalar, “Destekçiler” tarafından karşılanacaktı. Onat’ın özverili ve profesyonel becerisi ile, öyle de oldu. Benim listemde, özlenen tüm şöhretli mimarlar vardı. Ama o zaman sadece 51 yaşındaki, Japon mimar Kengo Kuma önemliydi. Eleştirenler, “Tanımıyoruz. Tanınmıyor.” diye tavır koydular. Kaynak bulacak olan bizdik. Ancak, “Tanıyacaksınız.” diyebildik. Eleştirenler Kenzo Tange’yi istediler. Onunla önceki aylarda, görevim gereği yazışmıştık. Sağlık durumunun iyi olmadığını biliyordum. Bu tartışma sürerkenne yazık ki, onu yitirmiştik bile.

Konu uzuyordu, bilinen kahraman Tadao Ando’yı istediler. “O zaten geliyor.” deyince dinlemeye  ve izlemeye can attığımız Kengo Kuma bizim listemizde kaldı ve İstanbul’a geldi. Konuşmasında sunduğu yapıların sıcaklığı ve var oldukları çevre ile barışıklıkları hepimizi çok etkiledi. Kuma, iç mekanlarında ışığı tek kaynaktan değil, çok parça olarak kullanma tekniğini İstanbul Sinan camilerinden etkilenerek geliştirdiğini söyleyince de biraz sevindik.

 1954 Doğumlu Kuma, Tokyo Üniversitesi’ni 1979da bitirdi ve 1987 de “Mekansal Tasarım İşliği”ni başlattı ve 1990da kendi bürosunu kurdu. İnce soyutlamalarla sürdürülen Japon tasarım tutumunun en yetkin yorumcuları arasında yerini aldı. Şimdi Tokyo, Paris ve Pekin’de büroları var. Tokyo Üniversitesi Lisansüstü Okulu’nda profesör.

 Nezu Müzesi, Tokyo, (2009), Sunnyhills Mağazası, Tokyo, (2013), Mont-Blanc Kampı, Les Houches, Fransa, (2016), Ev Vizyonu (2016) yapıları bir bakıma Odunpazarı Modern Müzesi’nin müjdeli habercisi gibi düşünülebilir. Birçok deneyimden sonra OMM, bence Kuma mimarlığının başyapıtıdır. Özellikle dar açısal geometrik betimlemenin yapı çevresindeki kent ortamında duyarlı işlenişi, yeni bir varoluş, Eskişehir’in kazandığı yepyeni bir kent ortamıdır. Tüm bu başarılar için “İşveren Beklentisi ve Vizyonu” çok önemlidir. Çünkü tarih boyunca işverenler gerçekleştirdikleri eserlerin niteliği ile anılırlar. En güzel örneği Sultan Süleyman ve Koca Sinan birliteliği değil midir? Bu başarı için Kendisi de mimar olan Erol Tabanca, candan  kutlamayı hakediyor. OMM ve Erol Tabanca, Türkiye’ye ve evrensel sanat ortamına kazandırdığı bu yapıt ile tarihsel varoluş içinde uzun yıllar anılacaktır.

Hannover 2000 Fuarında Peter Zumthor’un İsviçre Pavyonu’nda gerçekleştirdiği, ahşapı som kullanıp, işlev bitince başka kullanıma götürme tadındadır. Elbette Kuma’nın yapılarının ömürleri çok uzun olacaktır. Yine de zamanı geldiğinde, Japon geleneğinde olduğu gibi, her yapı özellikle tapınaklar, belirli süreler içinde yenilenirler. Beton, sıva, harç gibi ıslak yapışkan gereçlerin yoğun olmadığı, Kuma yapıları, söküldüklerinde malzeme olarak, değerlerinden çok az bir kayıp söz konusudur. Yepyeni oluşumlar için yeniden biçimlenebilecek kaynaklar olarak düşünülebilirler de. Gerçekte, Kuma’nın 2016da aldığı Küresel Sürdürülebilirlik Ödülü (“Global Award for Sustainable Architecture”) onun bu geleneksel, ama yaratıcı duyarlılığından kaynaklanmaktadır.

Kuma’yı Babası o daha on yaşında iken, 1964’de, Kenzo Tange’nin bizim neslimizi çok etkileyen Olimpiyatlar için gerçekleştirilen Yoyogi Spor Salonuna götürmüş. Daha o yaşta Kuma o olağan dışı mimarlık becerisinden çok etkilenmiş. Kaderin hoş tecellisi Zaha Hadid ile yollarını dostça ve cömertce ayıran Tokyo Yönetimi 2020 Olimpiyat Stadı’nın tasarımını o gerçekleştirmiş durumda.